Το βιβλίο "Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά" αποτελεί ένα από τα πλέον γνωστά έργα του Νίκου Καζαντζάκη το οποίο λαμβάνει το 1954 το βραβείο του καλύτερου ξένου μυθιστορήματος που εκδόθηκε στη Γαλλία και συγκαταλέγεται στα 100 Καλύτερα Βιβλία όλων των Εποχών σύμφωνα με την έκθεση που συντάχθηκε το 2002 από τη Νορβηγική Λέσχη του Βιβλίου.
Η πλοκή του έργου διαδραματίζεται στην Κρήτη ενώ αντίστοιχα ο πραγματικός Γιώργης Ζορμπάς μεταμορφώνεται στο μυθοπλαστικό πρόσωπο του Αλέξη Ζορμπά. Η ιστορία ξεκινά τη στιγμή που συναντιούνται στον Πειραιά οι δύο βασικοί ήρωες του βιβλίου: ο Συγγραφέας και ο Ζορμπάς. Ο Συγγραφέας, αφού εντυπωσιάστηκε με τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του Ζορμπά και το διαρκώς φιλοσοφούμενο πάθος του για τη ζωή, αποφασίζει να τον προσλάβει ως επιστάτη στην επιχείρησή του. Στην Κρήτη, εγκαθίστανται στο ξενοδοχείο της Μαντάμ Ορτάνς, μιας ξεπεσμένης σαντέζας, που δεν αργεί να γίνει η ερωμένη του Ζορμπά, μια από τις πολλές γυναίκες της πολυτάραχης ζωής του. Σημαντικός κορμός του μυθιστορήματος είναι οι συζητήσεις των δύο φίλων κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους στο λιγνιτωρυχείο το οποίο αποδεικνύεται ένα προσχηματικό συγγραφικό κατασκεύασμα.
Η παρούσα έκδοση εντάσσεται στη Νέα Αναθεωρημένη Σύγχρονη Έκδοση των απάντων του Νίκου Καζαντζάκη, στην οποία γίνεται επανεπιμέλεια των έργων του κλασικού συγγραφέα. Το βιβλίο κυκλοφορεί με επιστημονική εισαγωγή του καθηγητή Θανάση Αγάθου, ενώ στο Επίμετρο παρατίθενται ένα κείμενο του Πάτροκλου Σταύρου, μια επιστημονική εισήγηση του Ερατοσθένη Καψωμένου, καθώς και ένα σημείωμα επιμέλειας του Νίκου Μαθιουδάκη.